Steek veilig en verantwoord je houtkachel aan

Een houtkachel aansteken, dat lukt de meeste mensen wel. Maar op een verantwoorde manier je houtkachel stoken, dat blijkt vaak toch lastiger. En dat is zonde!
Het zorgt er namelijk niet alleen voor dat de omgeving minder overlast ervaart, je haalt zelf tevens meer rendement en warmte uit het toestel. Om verantwoord te stoken kijken we altijd naar vier pijlers. Welke dat zijn en hoe ze werken, worden op deze pagina verder toegelicht.

In dit artikel worden in het kort de vier belangrijkste pijlers besproken:

De houtkachel
De installatie
De brandstof
De stoker

De houtkachel

Tegenwoordig hebben de moderne houthaarden en-kachels een hoog rendement, van wel 80 tot 85%, hebben ze een erg schone verbranding en hebben ze een laag brandstofverbruik. Dit komt omdat de verbrandingstechnieken sterk zijn verbeterd in vergelijking met een oudere haard of kachel of een ouderwetse open haard, die slechts een rendement heeft van 15%.
Hoe kan het dat een houtkachel zoveel schoner is dan een open haard? Alle houtkachels zijn gesloten en voorzien van een glazen raam of deur waardoor er geen warmte verloren gaat. De temperatuur wordt hierdoor zo hoog mogelijk gehouden en alle stoffen die vrijkomen worden optimaal verbrand.

EcoDesign
Vanaf 1 januari 2020 wordt de EcoDesign richtlijn ingevoerd voor alle toestellen die vaste brandstoffen verbranden. Het EcoDesign stelt hogere eisen aan kachels wat moet leiden tot hogere rendementen, een lager energieverbruik en minder emissies. Vanaf 1 januari 2020 mogen er dus alleen nog houtkachels worden verkocht die voldoen aan deze richtlijn.

De installatie

Een juiste installatie van de houtkachel is van belang om verantwoord te kunnen stoken. Een haard of kachel is namelijk niet zomaar een product wat je koopt, maar een onderdeel van een goed werkende warmte-installatie in je woning. En die haard of kachel kan pas goed werken als deze op de juiste wijze is aangesloten (door een DE-erkende specialist).
Welke facetten zijn er onder andere zo belangrijk aan de installatie van een haard of kachel? De juiste uitmondingsplek van de schoorsteen is belangrijk voor een goede werking van de houtkachel. Daarnaast is natuurlijk ook de conditie van het rookkanaal, de houtkachel zelf en de staat hiervan van belang.

Beluchting en ventilatie is ook van belang in een woning. Een houtkachel heeft zuurstof nodig om het vuur te laten branden. Deze zuurstof kan op twee manieren worden verkregen: direct uit de ruimte waar de houtkachel staat of van buitenaf middels een externe luchttoevoer. Een houtkachel met een externe luchttoevoer haalt de benodigde zuurstof van buiten of uit de kruipruimte en niet uit de ruimte waar de kachel staat.

De brandstof

Wat mede de uitstoot van een houtkachel bepaalt is de brandstof. Er wordt nog wel eens gedacht dat een houtkachel een ‘allesbrander’ is, maar dit is onjuist. Het is van belang om de juiste houtsoorten als brandhout te gebruiken en het hout moet goed droog zijn.

Welke brandstoffen zijn WEL geschikt voor een houtkachel?

Gekloofd hout en schoon afvalhout
Houtbriketten

Welke houtsoorten zijn geschikt voor een houtkachel?

Elzenhout
Berkenhout
Essenhout
Beukenhout (hoogste rendement/meeste branduren)
Eikenhout (hoogste rendement/meeste branduren)

Welke brandstoffen zijn NIET geschikt voor een houtkachel?

Behandeld of geïmpregneerd hout
Geverfd of gelakt hout
Spaanplaat, gelamineerd hout, multiplex en andere samengestelde houtproducten die door middel van lijm zijn samengesteld
Kunststoffen
Restafval

Tips voor het stoken

Leg bij het aanmaken van het vuur de gekloofde kant van het hout naar boven en leg bij het bijvullen de gekloofde kant naar beneden. De gekloofde kant van het hout vat eerder vlam dan de barst zijde.
Voorkom zoveel mogelijk het stoken met rond hout.
Wil je veel warmte? Gebruik dan eikenhout of beukenhout. Dit zijn hardere houtsoorten.
Wil je minder warmte? Gebruik dan elzenhout of berkenhout. Dit zijn zachtere houtsoorten.
Beukenhout wordt geassocieerd met een aangename geur en zal niet snel geuroverlast geven.
Laat altijd een laagje as in de houtkachel liggen. Dit zorgt voor een betere verbranding en bescherming van de bodemstenen. Zijn er toch scheuren ontstaan in de bodemstenen van je houtkachel? Dit kan geen kwaad. Pas als deze helemaal afbrokkelen moeten de stenen vervangen worden.

Vochtpercentage brandhout

Het vochtpercentage van het brandhout is ook erg belangrijk. Het ideale vochtgehalte in het brandhout is tussen de 15 en de 20%. Vers gezaagd brandhout moet hiervoor minstens twee jaar drogen in de buitenlucht.

Als je ‘te nat’ brandhout gebruikt dan kan het verbrandingsproces van de houtkachel niet optimaal verlopen, waardoor onvolledige verbranding optreedt met een sterke toename van rook als gevolg. Voor het meten van het vochtpercentage in de houtblokken kan je een vochtmeter gebruiken.

Droog hout is ook te herkennen aan barsten en scheuren en het klinkt hol als je twee blokken tegen elkaar aan slaat (bij nat hout klink dat dof).

De stoker

De stoker zelf is net zo belangrijk om verantwoord te kunnen stoken. Het lijkt allemaal zo eenvoudig, je stopt hout in de kachel en steekt het aan. Veel mensen hebben geleerd een grote stapel hout met kranten in de kachel te doen. Echter, op deze manier verstook je veel hout en de houtkachel geeft vieze rook via de schoorsteen. De Zwitserse methode, het zogenaamde omgekeerde stoken, is veel beter. Hiermee komt je kachel en rookkanaal rustiger op temperatuur.

De Zwitserse methode, wat is dat precies?

De Zwitserse methode, ook wel de omgekeerde methode genoemd, blijkt volgens onderzoek uit het genoemde land de meest optimale manier om je haard aan te steken. Hiermee steek je het vuur bovenop aan, en brandt het naar beneden. Het voordeel hiervan is dat zowel je kachel als je rookkanaal rustiger op temperatuur komen. Zo wordt er geen onnodig hout verstookt en beperk je het overlast.

Zo ga je te werk

Leg 2 of 3 houtblokken tot stookbodem vervangen voor.
Vul de verbrandingskamer met veel hout, begin onderop met grote blokken, daarna kleine blokken en daarna aanmaakhout. De hoeveelheid hout wordt bepaald door de grootte van de verbrandingskamer, stapel de kachel zo breed en hoog mogelijk vol, het begin van het brandproces is het belangrijkste, de meeste mensen beginnen met te weinig hout waardoor de kachel niet snel genoeg zijn temperatuur kan opbouwen.

Zet de luchttoevoer volledig open, steek de aanmaakblokjes aan en sluit de deur.

Zodra je overgaat van vlamstadium naar gloeistadium, vul je de kachel weer bij, je mag na het vullen de luchttoevoer ietsjes afsluiten maar niet teveel, bij elke vulling mag de luchttoevoer telkens een stapje meer dicht, als je ervaar dat er voldoende warmte in de ruimte is leg je minder hout erop en schuif je de luchttoevoer verder dicht, je vlammenspel zal in een soort slow motion branden en zal niet zo snel opbranden.